NOVI OGLEDI O LJUDSKOM RAZUMU

<p>&nbsp;&bdquo;Filozof racionalista&quot; Dekart (1596-1650) će, najpre, poput Bekona, zabavljen (ne)izvesno&scaron;ću na&scaron;eg saznanja uop&scaron;te, pouzdanost ovog poslednjeg pronaći u stavu Cogito ergo sum, &scaron;to će ga, kod problema supstancije, recimo, privesti k razlikovanju &bdquo;protežnosti&quot; i &bdquo;mi&scaron;ljenja&quot; (ontolo&scaron;ki dualizam). Baruh de Spinoza (1632-1677) je zatim, u okviru svoje monističke doktrine (jednu i samo jednu supstanciju koja postoji naziva on Bogom), upravo &bdquo;geometrijskim&quot; metodom izvodio moralne zaključke iz metafizike (delo Etika, 1677). U isto vreme pak Lajbnic se zalaže za pluralitet supstancije, koje on naziva &bdquo;monadama&quot;, a određuje ih kao (neprotežne) duhovne jedinice, različitog stepena &bdquo;živosti&quot;. Nejasno sluteći mogući simbolizam u svim oblastima mi&scaron;ljenja uop&scaron;te, on je uistinu bio na tragu da sazna formalno-logičke sisteme do čijeg je otkrića do&scaron;lo tek u ovom stoleću. I sam matematički formalizam Lajbnic će značajno unaprediti otkrićem diferencijalnog i integralnog računa. Verovao je u &bdquo;urođene ideje&quot;, suprotno od Loka, i to svoje shvatanje izneo u delu Novi ogledi o ljudskom razumu (1704-1765), čime će u narednim stolećima biti naznačen put transcendentalnog idealizma (Kant), odnosno Hegelova dijalektika.&nbsp;</p>